5 vragen over het reflectiemodel

Wat is zelfreflectie en een reflectiemodel precies?

Zelfreflectie is het van een afstandje kritisch naar jezelf en je eigen handelen kijken en leren van wat je ziet. Je houdt jezelf een spiegel voor, met als doel je bewust te worden van wat je denkt en doet en wat de gevolgen daarvan zijn, voor jezelf en voor anderen.

De meeste coaches helpen hun cliënten om op die manier naar zichzelf te kijken zodat zij kunnen groeien, maar ook voor de coach zelf is zelfreflectie een manier om zich te blijven ontwikkelen en de best mogelijke coach te zijn voor zijn of haar cliënten.

Zelfreflectie kent vier verschillende niveaus:

1. Het basisniveau: kijk naar je eigen handelen, wat je doet en zegt, en wat dat teweeg brengt.
2. Onderzoek wat de onderliggende patronen zijn van jouw gedachten en gedrag, waar ze vandaan komen of ze je helpen of tegenwerken.
3. Leg verbanden tussen jouw levensgeschiedenis en je huidige handelen.
4. Deel jouw visie en ontwikkelde coachingtechnieken met anderen en bekijkt wat jij bijdraagt aan het vak.

In het dagelijkse coachingwerk zul je vooral reflecteren op niveau 1 en 2. Vervolgens zijn er ook diverse methodes om aan het werk te gaan met je zelfreflectie.

Waarom is zelfreflectie voor coaches zo belangrijk?

Als coach maak je met je cliënt een plan voor waar jullie naartoe willen. Je stelt samen doelen voor wat een coachingtraject zou moeten opleveren. Wat verwacht iemand? Wanneer is een traject geslaagd? Wat is daarvoor nodig? Om ervoor te zorgen dat je op het juiste spoor blijft en iemand echt verder helpt, is het belangrijk om elke keer te evalueren hoe een coachsessie ging; om je eigen handelen en de gevolgen daarvan onder de loep te nemen.

Met zelfreflectie dwing je jezelf om scherp te blijven en steeds te checken wat goed ging tijdens een sessie en wat minder. Wat kun je eventueel anders doen en verbeteren om iemand optimaal te blijven coachen? Op welke manier kun je dat doen? Wat maakt eventueel dat sommige aspecten minder goed gaan en wat kun jij zelf doen om daar verandering in te brengen?

Zelfreflectie draagt ertoe bij dat jij je cliënten optimaal kunt begeleiden, en bovendien dat jij je als coach blijft ontwikkelen.

Wat zijn goede manieren om zelfreflectie toe te passen?

Er zijn verschillende reflectiemodellen die je kunnen helpen om effectief aan zelfreflectie te doen en je eigen handelen zo steeds een stapje verder te brengen.

Het STARR-Model

Een veelgebruikt reflectiemodel is de STARR-methode. Je kijkt achtereenvolgens naar de Situatie: wat gebeurde er, waar en met wie?, Taak: wat moest je doen en welke rol had jij?, Actie: hoe pakte je het aan en hoe reageerde je?, Resultaat: wat leverde dat op en hoe reageerden anderen daarop? en Reflectie: waarover was je tevreden, waarover minder en wat zou je een volgende keer anders doen?

Reflectiemodel van Korthagen

Een andere geschikte methode is het model van Korthagen, ontwikkeld door de Nederlandse onderwijskundige Fred Korthagen. Hij benadrukt dat zelfreflectie een vaardigheid is die je goed kunt aanleren. Door het model van Korthagen stapsgewijs toe te passen leer je systematisch reflecteren. Het model bestaat uit een cyclus van vijf stappen:

1. Handelen: je ervaart een betekenisvolle situatie
2. Terugblikken: je blikt hierop terug
3. Bewustwording: je analyseert de meest belangrijke kenmerken van de ervaring
4. Alternatieven ontwikkelen: je bedenkt wat anders zou kunnen in het vervolg
5. Uitproberen: je probeert deze alternatieven uit in de praktijk, en bent zo weer terug bij stap 1.

(bron: reflectiesite.nl/model-korthagen)

De Gibbs Reflective Cycle

Ook de Gibbs Reflective Cycle is een reflectiemodel en is een beproefde manier om je zelfreflectie te verbeteren. Het Gibbs-model werd bedacht door de Amerikaanse socioloog en psycholoog Graham Gibbs, die je aanmoedigt om systematisch na te denken over je ervaring, gebeurtenis of activiteit, en daarvan te leren.

Het reflectiemodel van Gibbs bestaat uit zes stappen, te weten:

1. Beschrijving: wat is er feitelijk gebeurd?
2. Gevoelens: wat denk en voel je daarbij?
3. Evaluatie: wat ging er goed en wat verkeerd?
4. Analyse: wat kun je hiervan leren?
5. Conclusie: wat had je anders kunnen doen?
6. Actieplan: wat neem je je voor om een volgende keer anders te doen?

(bron: reflectiesite.nl/model-gibbs/)

Kunnen anderen je helpen bij het reflectieproces en je eigen handelen?

Iedereen heeft blinde vlekken voor wat hij doet en wat dat teweegbrengt. Hoe goed je ook leert reflecteren, bijvoorbeeld met een van de reflectiemodellen, er zijn altijd aspecten van jouw gedrag die je zelf niet waarneemt. Daarom is het belangrijk ook af en toe anderen te betrekken bij jouw zelfreflectie.

Collega-coaches of teamleden kunnen je zeker helpen om de blinde vlekken beter in beeld te krijgen. Houd regelmatig intervisies, waarbij je aan de hand van een reflectiemodel bespreekt hoe het gaat.

Vraag om eerlijke feedback. Nodig een collega uit om een keer een coachsessie bij te wonen (uiteraard in overleg met de coachee) en na afloop mee te reflecteren op hoe de sessie verliep. En biedt aan bij hem of haar hetzelfde te doen. Op die manier stimuleer je elkaar om verbeterpunten concreet te maken en er actief mee aan de slag te gaan. Spreek ook altijd een evaluatiemoment af, om te bespreken hoe het je is vergaan.

Wat leveren een reflectiemodel op voor je eigen handelen?

De reflectiemodellen helpen jou als coach om technieken te ontwikkelen om effectiever te leren coachen en je werk als coach naar een hoger niveau te tillen. Ze bieden structuur, een methode en handvatten om overzichtelijke coachverslagen te maken en op een heldere manier te analyseren en beschrijven wat er gebeurde.

Ook kijk je naar hoe jij zelf hebt gehandeld, wat dat opleverde en wat mogelijke uitdagingen en aandachtspunten zijn. Ze helpen om het een volgende keer net weer iets beter te doen. Op die manier zijn de reflectiemodellen dus ook krachtige middelen om jezelf als coach continu te blijven ontwikkelen. En daar waar nodig je gedrag bij te stellen.

Hulp van een collega coach

Kun je als coach hulp gebruiken bij reflectie? En zoek je hiervoor een betrouwbare collega coach? Of zou je eens willen sparren over welk reflectiemodel voor jou kan werken? Kijk eens bij collega coaches die jou kunnen helpen.