1. Wat is de Roos van Leary?
In de jaren 50 ontwikkelde de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary een communicatiemodel dat de interactie tussen mensen in kaart brengt: de Roos van Leary. Hiervoor zette hij allerlei soorten gedrag in een schema met een staande en een liggende as (als in een windroos). De verticale as staat voor dominantie, de horizontale as voor de relatie. Boven de streep (B) staat dominantie, onder de streep (O) volgzaamheid, rechts staat samenwerking (S), en links taakgerichtheid, ook wel tegen-gedrag genoemd (T). Wanneer je je meer bewust wordt van waar jouw gedrag en dat van de ander zich bevinden in de roos, kun je de wisselwerking bewust beïnvloeden.
2. Wanneer gebruik je het?
Als jij je vaak ergert aan je baas, je steeds botst met je vader, als je vaak ruzie hebt of als er veel conflicten zijn, op het werk of thuis, dan kan de Roos van Leary een goed middel zijn om deze negatieve interacties te doorbreken. Elke moeizame relatie kun je omzetten in een prettiger contact, als je meer inzicht krijgt in hoe gedrag ander gedrag uitlokt: actie-reactie.
3. Hoe werkt de Roos van Leary?
Volgens Leary treden in de communicatie tussen mensen twee wetmatigheden op. Gedrag op de verticale as lokt complementair gedrag uit. Boven-gedrag leidt tot Onder-gedrag, en omgekeerd. Is jouw collega passief, dan zul jij sneller het initiatief nemen. Daarnaast leidt gedrag op de horizontale as tot vergelijkbaar gedrag. Dus Samen-gedrag lokt Samen-gedrag uit, net zoals Tegen-gedrag leidt tot Tegen-gedrag. Is iemand vooral gericht op zijn eigen successen, dan zal de ander ook meer voor zichzelf gaan. En als mensen in hetzelfde kwadrant zitten, houden ze hetzelfde gedrag in stand. Zitten ze allebei bijvoorbeeld in Onder-Samen, dan ontbreekt vaak initiatief; bevinden ze zich in Boven-Tegen, dan ontstaat een machtsstrijd.
4. Hoe kun je het gebruiken?
Als jij doorhebt waar in de Roos van Leary het gedrag van de ander en jouw eigen gedrag zich bevinden, kun je kiezen om anders te reageren. Terugkomend op de collega die vooral voor zichzelf gaat: je neiging is dat dan ook te doen, maar je kunt je ook juist coöperatief opstellen. Daarmee neemt de kans toe dat die collega zich ook minder egocentrisch gaat gedragen. Wil jij dat je baas zich wat minder dominant opstelt, dan zul je je minder inschikkelijk moeten opstellen.
5. Wat levert de Roos van Leary op?
Het is niet makkelijk om steeds net even anders te reageren dan je geneigd bent te doen. Als jij van nature niet dominant bent, voelt het onnatuurlijk om jezelf steviger neer te zetten. En als die passieve collega maar niet over de brug komt, zul je op je handen moeten zitten om niet alsnog het voortouw te nemen. Maar als hij echt de ruimte en tijd krijgt het op te pakken, zal hij dat vrijwel zeker doen. Zo leidt de Roos van Leary, behalve tot minder ergernissen en conflicten, soms ook tot verrassende ideeën en onvermoede talenten, bij jezelf en de ander.
Disclaimer: Timothy Leary baseerde zich bij de ontwikkeling van de Roos van Leary op wetenschappelijk onderzoek naar gedrag. Naar het gebruik van de Roos van Leary als manier om gedrag te beïnvloeden is voor zover wij weten geen wetenschappelijk onderzoek gedaan.
